کدام پلاستیک ها قابل بازیافت هستند و کدام نیستند؟

پلاستیک را می‌توان جز ده اختراع برتر انسان‌ها، بعد از انقلاب صنعتی دانست. در واقع بسیاری از اختراعات دیگر بشر و ابزارهایی که برای زندگی بهتر و آسان‌تر ساخته شدند، بر مبنای ساخت پلاستیک شکل گرفت. انسان مدرن مدیون پلاستیک است. برای مایی که در حال حاضر زندگی می‌کنیم، تصور نبودن پلاستیک غیرممکن است. به عنوان نمونه، در همین گوشیِ موبایل یا رایانه‌ای که شما با آن مشغول خواندن این مطلب‌ید، لباسی که پوشیده‌اید، جایی که نشسته‌اید و… پلاستیک به کار رفته است. در مقاله پلاستیک چیست گفتیم که یکی از معایب استفاده از پلاستیک این است که پلاستیک ها موادی تجزیه ناپذیر هستند و سال ها در محیط باقی می مانند. به همین جهت بازیافت پلاستیک اهمیت بسیاری دارد. اما همه انواع پلاستیک بایافت پذیر نیستند. در این مقاله خواهیم گفت کدام پلاستیک ها قابل بازیافتند و کدام پلاستیک ها را نمی توان بازیافت کرد.

پلاستیک از کجا آمده است؟

شاید بتوان به انسان‌های اولیه اشاره کرد! انسان اولیه، با استفاده از پلیمر های طبیعی برای خود ابزار شکار و وسایلی برای آسان کردن زندگی؛ می‌ ساخت. هر چند تا هزاران سال، برای بسیاری از وسایل ساده‌ای که امروزه از پلاستیک ساخته می‌شوند از عاج فیل و چوب استفاده می‌شد. هسته‌ی اولیه‌ی تفکر جایگزینی ماده‌ای مصنوعی به جای عاج فیل و چوب، اوایل سده‌ی هزار و هشتصد میلادی شکل گرفت.

اما به طور رسمی، نخستین بار پلاستیک با نام تجاری سلولوئید در سال 1870 وارد بازار شد و خیلی زود توجه‌ها را به خود جلب کرد. “جان وسلی هایت” کسی بود که این ماده را ساخت. سلولوئید ماده‌ای سفت اما قالب‌پذیر و شفاف بود که در ساختن وسایل ساده‌ای مثل شانه و لاک ناخن استفاده می‌شد. روند تکامل ساخت پلاستیک، هر روز پیش رفت تا سال 1908 اولین پلاستیک سنتزی، بسیار شبیه به چیزی که امروزه به عنوان پلاستیک می‌شناسیم، توسط دانشمندی به نام “بیکلاند” کشف و اختراع شد.

از این کشف تازه در تولید وسایلی مانند صندلی و گوشی تلفن استفاده می‌شد. کشف بیکلاند، مجبوبیت بسیاری به دست آورد. دانشمندان مختلفی بعد از او، روی این ماده‌ی شیمیایی کار کردند و آن را بهبود بخشیدند.

از سال 1970 با شکل‌گیری دغدغه‌های زیست محیطی، در مورد زباله‌های حاصل از پلاستیک شکل گرفت و توجه‌ها را به مسئله‌ی بازیافت و معدوم کردن پلاستیک جلب کرد. بعدها مشخص شد که بسیاری از پلاستیک‌ها تا قرن‌ها بر روی کره‌ی زمین باقی می‌مانند و هیچ راهی برای از بین بردنشان نیست! همین موضوع، تا به امروز، زمینه‌ای برای بحث‌ها و جلسه‌های محیط زیستی بسیاری در جهان شده است.

چرا بازیافت پلاستیک مهم است؟

در جهان امروز، یک از مناقشات بزرگ محیط زیستی و جنگ‌های سرد بین دولت‌ها دغدغه‌های پلاستیکی است! هر چند که چرخه‌ی بازیافت، در انحصار پلاستیک نیست و دامنه‌ی گسترد‌ه‌تری دارد، ولی بازیافت پلاستیک را می‌توان مهم‌ترین شاخه‌ی آن شمرد. سالانه هزاران تُن پلاستیک در سراسر جهان تولید می‌شود و بیشتر از مقدار تولیدی، پلاستیکِ غیرقابل استفاده دور ریخته می‌شود. با این‌که مواد اولیه‌ی تولید پلاستیک، ریشه‌ی طبیعی دارد، بازگشت پلاستیک به طبیعت قرن‌ها طول می‌کشد (چیزی بیشتر از 350 سال). بنابراین تنها راه نجات کره‌ی زمین و موجوداتش، از محصور شدن در دنیای پلاستیکی، بازیافت است.

به علاوه، بازیافت پلاستیک باعث کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی می‌شود که خودِ این سوخت‌ها، از آلاینده‌های محیط زیست هستند.

نکته‌ی مهم دیگر در مورد اهمیت بازیافت پلاستیک این است که بازیافت پلاستیک‌ها و بازگشت به چرخه‌ی تولید، به کاهش استفاده از منابع طبیعی کمک کرده و باعث می‌شود، گرانبهاترین میراث برای آیندگان، یعنی کره‌ی زمین زنده بماند. با نگاه دقیق‌تر به این نکته‌ی مهم، پی به اهمیت اقتصادی این امر می‌ریم. طبق بررسی‌ها بازگشت پلاستیک، بیش از 80 درصد، هزینه‌ی تولید اولیه‌ی پلاستیک را پایین می‌آورد. این موضوع به سود تولیدکننده، اقتصاد یک کشور و در نهایت اقتصاد جهانی‌ست.

چه پلاستیک‌ هایی قابل بازیافت هستند؟

حالا که با تاریخچه‌ی تولید پلاستیک و اهمیت بازیافت آن آشنا شدیم، وقت آن است که بدانیم چه نوع پلاستیک‌هایی قابل بازیافت هستند. دانستن این موضوع از دو جهت سودمند است:

1. از نظر مصرف‌کننده تا بداند با مصرف چه نوع پلاستیکی می‌تواند به محیط زیست و اقتصاد کشور کمک کند.
2. از نظر تولیدکننده که بداند چه نوع پلاستیک بازیافت شده را بخرد و به چرخه‌ی تولید برگرداند.

پلاستیک‌ها از نظر مواد تشکیل‌دهنده به چند دسته تقسیم می‌شوند. بعضی از پلاستیک‌های بازیافتی از نظر سلامتی و زیست محیطی خطرناک‌اند. همچنین بازیافت بعضی از پلاستیک‌ها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. بنابراین سازمان بهداشت جهانی تولیدکنندگان را موظف کرده که پلاستیک‌ها را با علامت اختصاری مشخص کنند. هر علامت، تعریف دقیق دارد و می‌توان با دیدن علامت بازیافت روی کالاها آن پی به مواد تشکیل دهنده و قابلیت بازیافت آن برد. پلاستیک‌های قابل بازیافت عبارت‌ند از:

PVC پلی‌وینیل‌کلراید

پرکاربردترین نوع پلاستیک است. این نوع پلاستیک به دلیل تولید ارزان، قابلیت انعطاف زیاد، وزن کم و سرهم‌بندی آسان، چگالی و استحکام بالا، خود اطفابودن و… ارزشمندترین محصول پتروشیمی در جهان شناخته می‌شود. کاربرد اصلی پی‌وی‌سی در ساختمان‌سازی است. به دلیل کاربرد زیاد یکی از عمده‌ترین محصولات بازیافتی پلاستیک، از پی‌وی‌سی‌ها به دست می‌آید. هرچند که بازیافت این محصول هم حساسیت‌ها و تخصص‌های مخصوص به خود را دارد.

HDPE پلی‌ اتیلن سنگین

: یکی دیگر از انواع پلاستیک‌های پرکاربرد با این علامت اختصاری شناخته می‌شود. پلی‌اتیلن سنگین به دلیل مقاومت فشاری خوبی که در مقابل ضربه دارد، برای ساختن بطری‌ها و ظروف نگهدارنده‌ی مواد شیمیایی استفاده می‌شود. چگالی بالای این نوع پلاستیک، مانع نفوذ اکسیژن به محصول داخل ظرف می‌شود و از فساد مواد جلوگیری می‌کند. به علاوه پلی اتیلن سنگین، دارای خاصیت عدم انتشار مواد سمی است و از این لحاظ برای ساخت اسباب‌بازی و لوازم مربوط به کودکان، ایمن محسوب می‌شود.

PET پلی‌ اتیلن‌ ترافتالات

شاید بتوان مهم‌ترین خاصیت این نوع پلاستیک را سازگاری با بدن انسان ذکر کرد. پلی‌اتیلن ترافتالات یا به اختصار پت، رنگ شفاف و کریستالی دارد و برای بطری‌های آب و نوشیدنی‌ها، روغن، محصولات آرایشی و بهداشتی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در گذشته در صنعت نساجی از پی‌ای‌تی با نام تجاری پلی استر زیاد استفاده می‌شد. اما امروزه این استفاده متوقف شده است. هر چند که هنوز هم برای تولید البسه‌ی مقاوم به آب استفاده می‌شود. قابلیت رنگ‌ و شکل‌پذیری این محصول بالاست. همچنین نفوذپذیری اکسیژن در این محصول پایین است.

بیشتر بخوانید: پت چیست

چه پلاستیک‌هایی قابل بازیافت نیستند؟

شاید بهتر است این نکته را بدانیم که تقریبا همه‌ی انواع پلاستیک‌ها قابل بازیافت‌ند! ولی همان‌طور که بالاتر گفتیم، بازیافت بعضی از محصولات پلاستیکی مقرون به صرفه نیست و یا بعد از بازیافت نمی‌توان آن‌ها در جاهایی که مستقیم به بدن و یا خورد و خوراک انسان ارتباط دارد، به کار برد. اما به هر حال، اهمیت بازیافت تمام انواع پلاستیک کم نمی‌شود و هر کسی باید خود را موظف بداند که زباله‌ها را تفکیک کند و پلاستیک را به مراکز جمع‌آوری تحویل دهد. پلاستیک‌هایی که مورد بازیافت قرار نمی‌گیرند یا کمتر بازیافت می‌شوند، عبارت‌ند از:

PS پلی‌ استایرن

این نوع پلاستیک، در ساختن لوازم خانگی مثل یخچال، ملزومات ظروف غذاخوری، خودرو، بدنه‌ی داخلی اسباب‌بازی‌ها، فوم‌ها و عایق‌های ساختمانی، ملزومات مرتبط با IT و… مورد است. هر چند که این نوع محصول قابل بازیافت است ولی معمولا در هیچ جای جهان مورد بازیافت قرار نمی‎گیرد. متاسفانه به دلیل چگالی کم، حجم زیادی از زباله‌های پلاستیکی جهان و روی اقیانوس‌ها پلی‌استایرن است.

PP پلی‌ پروپلین

این نوع پلاستیک پراستفاده نیز، در تولید خودرو، پروانه‌ها، وسایل تزئینی و چمن‌های مصنوعی، دیواره‌های پلاستیکی، الیاف پلاستیکی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل چگالی کم، قابلیت پوسیده شدن آن بالاست و به مرور زمان استحکام آن بر اثر مجاورت با آب، گرما یا نور کم می‌شود. به همین دلیل معمولا مورد بازیافت قرار نمی‌گیرد.

LDEP پلی‌ اتیلن سبک خطی

این نوع پلاستیک از دسته‌های پرکاربرد است. معمولی‌ترین استفاده‌ی آن به طور روزمره، در کیسه‌های پلاستیکی‌ست که در زبان فارسی به کیسه‌خرید یا نایلون معروف است. از این نوع پلاستیک در تجهیزات آزمایشگاهی، تانکرهای حمل مواد شیمایی و بعضی از انواع مواد شوینده استفاده می‌شود.

سخن پایانی

با توجه به آن‌چه گفته شد، شرکت فرتاک پلیمر (فرتاک نوین توسعه مانا)، از بهترین نوع پلاستیک‌های قابل بازیافت، به تولید محصولات خود می‌پردازد. این شرکت کلیه‌ی دغدغه‌های زیست محیطی را در نظر گرفته و سعی می‌کند در کنار آن، با کیفیت‌ترین و مقرون به صرفه‌ترین محصول ممکن را به دست متقاضی برساند. برای خرید انواع محصولات پلیمری باکیفیت با بهترین قیمت شامل خرید گرانول، خرید کامپاند، خرید پرک و خرید مستربچ که همگی در تولید محصولات پلاستیکی کاربرد دارند با ما در تماس باشید.